Рус Бел Eng
Амфiбii i рэптылii. У запаведніку адзначана 2 выгляду змей, 3 віды яшчарак, 2 віды хвастатых і 9 відаў (5 відаў жаб, 3 выгляду жаб і 1 выгляд чесночниц) бясхвостыя амфібій. Маецца адзінкавая знаходка балотнай чарапахі (оз. Плаўна, 2004 год).
Істотную ролю ў фарміраванні сучаснага відавога складу амфібій і рэптылій Бярэзінскага запаведніка адыграла наяўнасць шматлікіх пераходных экатопаў паміж наземнымі і воднымі экасістэмамі, экасістэмамі лясоў, адкрытых прастор і балот.

63.jpg

Чаротавая рапуха (Bufo calamita Laur.), вядомая для запаведніка толькі па адзінкавых знаходках, з'яўляецца выглядам, занесеных у Чырвоную Кнігу Рэспублікі Беларусь. У структуры супольнасцяў земнаводных і паўзуноў Бярэзінскага запаведніка, як і ў большасці рэгіёнаў краіны, дамінуюць широкораспространенные эвритопные віды: остромордая (Rana arvalis) і травяная жабы (R. temporaria), а таксама жывародныя яшчарка (Zootoca vivipara). Згодна з вынікамі праведзеных улікаў у апошні час (1996-2003 гг.) на тэрыторыі запаведніка найбольш распаўсюджаным выглядам з'яўляецца остромордая жаба, сустракалася ў 46 з 67 (68.7%) абследаваных біяцэнозаў. Да ліку звычайных відаў адносяцца таксама жывародныя яшчарка (56.7%) і травяная жаба (52.2%). Гэтыя ж віды дамінуюць па колькасці папуляцый. Так шчыльнасць насельніцтва остромордой жабы ў летні перыяд у наземных і прыбярэжных биогеоценозах можа дасягаць 480.3 экз/га, травяной жабы – 1230.2 экз/га, і живородящей яшчаркі – 205.6 экз/га.

Усе тры віды засяляюць падобныя, як правіла - вільготныя і вуснах месцапражыванні, таму сумарная колькасць іх асацыяцый нярэдка дасягае 1-1.5 тыс. экз/га.

Найбольш рэдкім і малалікім выглядам герпетофауны запаведніка з'яўляецца грабеністы трытон (Triturus cristatus), адзначаны толькі ў 4 пунктах. Местообитаниями гэтага віду (стациями размнажэння) з'яўляюцца вадаёмы ў поймавай зоны невялікіх рэк. Адносна рэдкай апынулася зялёная жаба (7 кропак знаходак) – ярка выражаны сінантропа у складзе герпетофауны. Усе месцы яе выяўлення размяшчаліся за межамі абсалютна запаведнай зоны ў населеных пунктах (дэр. Дамжэрыцы, Крайцы, Кветча) або на ўскраінах палёў. Рэдкай, мяркуючы па колькасці месцаў знаходак, з'яўляецца таксама звычайная чесночница, адзначаная толькі ў 9 пунктах (13.4%) праведзеных улікаў.

Структура супольнасцяў земнаводных і паўзуноў Бярэзінскага запаведніка вызначаецца комплексам фактараў – ландшафтнай дыферэнцыяцыяй яго тэрыторыі, складам фітацэнозаў, а таксама гидрологией і гидрографией. Значную частка рэзервата займаюць буйныя балотныя масівы (Домжерицкое, Пострежское, Слободское), прадстаўленыя разнотипными адкрытымі верхавымі і пераходнымі балотамі, якія адрозніваюцца найбольш нізкім краявіднай разнастайнасцю і колькасцю герпетофауны. У структуры супольнасцяў на балотах дамінуюць остромордая жаба і жывародныя яшчарка, сумарная шчыльнасць папуляцый якіх звычайна складае 5-11 экз/га. Параўнальна беднымі па складзе герпетофауны з'яўляюцца таксама сухія хвойнікі (мохавае, кожны, орляковые, верасовыя), распаўсюджаныя ў асноўным у паўночнай і цэнтральнай частцы запаведніка. Характэрнымі кампанентамі гэтых біягеацэнозаў з'яўляюцца жвавая яшчарка, veretenica і чесночница, сумарная шчыльнасць якіх звычайна не перавышае 6-12 экз/га.

35.jpg

У русловой зоне р. Бярэзіна, у пойменных вадаёмах, на невялікіх рэках і каналах у летні перыяд пераважаюць зялёныя жабы – азёрная і абставіны, з агульнай шчыльнасцю 120-230 экз/га. Склад прыбярэжных супольнасцяў амфібій і рэптылій, якія фармуюцца ў вільготных і сырых бярэзніку, альшаніках і змя-драбналістых лясах, а таксама на пойменных лугах, найбольш разнастайны. Тут сустракаецца да 10 відаў герпетофауны: травяная, остромордая, абставіны і азёрная жабы, шэрая жаба, звычайны трытон, жвавая і живородящая яшчаркі, а таксама ўжо і гадзюка. Сумарная шчыльнасць насельніцтва дасягае 1.2-1.5 тыс. экз/га, а на пойменным лузе ўрочышча Синичино адзначана найбольш высокая па запаведніку шчыльнасць – 3.2 тыс./ас.

Нягледзячы на прыродаахоўны рэжым Бярэзінскага запаведніка, які ў цэлым, безумоўна, вызначае стабільнае стан прыродных экасістэм і фауны, тым не менш адзначана некаторае негатыўнае ўздзеянне на земнаводных і паўзуноў, звязанае з антрапагенных фактарамі.

Прыкладна трэцяя частка плошчы рэзервата ўключана ў сферу гаспадарчай дзейнасці чалавека; тут праводзяцца іншыя рубкі лесу, касьба, выпас жывёлы, ажыццяўляецца перамяшчэнне аўтатранспарту. Негатыўнае ўздзеянне на герпетофауну выяўляецца не толькі ў змене экалагічных умоў месцапражыванняў, якія вядуць да паступовага скарачэння колькасці папуляцый, але і ў прамым знішчэнні жывёл.

Значны ўрон папуляцый некаторых відаў земнаводных (травяная і остромордая жабы, шэрая жаба, чесночница) прыносіць інтэнсіўны трафік на асобных дарогах. Так, вясной у поймавай зоне ракі Бярэзіна, на аўтадарозе рэспубліканскага значэння Мінск-Віцебск, якая перасякае традыцыйныя шляхі іх міграцый ад месцаў зімоўкі да нерестовым вадаёмаў, штогод гінуць сотні жывёл. Смяротнасць у папуляцыі толькі за адзін сезон можа скласці 5-20% агульнай колькасці жывёл.

Гібель земнаводных пад коламі аўтатранспарту – важная прыродаахоўная праблема, якая мае рэспубліканскае значэнне. Адна з магчымых ахоўных мер, рэалізаваная на тэрыторыі Бярэзінскага запаведніка, - стварэнне пераходных тунэляў і зборных заборчиков для бяспечных міграцый земнаводных пад дарогамі.

У чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь занесены 2 віды земнаводных – грабеністы трытон, чаротавая жаба і адзін выгляд премыкающихся – балотная чарапаха.


Вярнуцца назад